Dlaczego warto czyścić układ paliwowy?

Maciej Blum
7.1.2019

Benzyna jest produkowana przez rafinerie z ropy naftowej. Proces rafinacji rozpoczyna się od destylacji, która pozwala na rozdzielenie ropy na różne frakcje. Poszczególne frakcje destylacyjne są poddawane dalszej obróbce w celu uzyskania tzw. substancji bazowych, które mogą być stosowane w paliwach i środkach smarnych. Aby być odpowiednim paliwem dla nowoczesnego samochodu, benzyna musi spełniać szereg wymagań dotyczących jej lotności, liczby oktanowej i skłonności do tworzenia się osadów.

Rafinerie mogą sprostać tym wymaganiom przez mieszanie różnych substancji bazowych, a ich dobór zależy od kosztów, możliwości rafinerii i jakości dostępnych surowców ropy naftowej. W procesie mieszania benzyn powszechnie stosowane są następujące substancje bazowe: butan, izopentan, benzyna lekka z pierwszej destylacji (SR), reformat niskociśnieniowy, reformat średniociśnieniowy, reformat wysokociśnieniowy, benzyna FCC (wytwarzana za pomocą fluidalnego krakingu katalitycznego).

Właściwości fizyczne benzyny mają ogromny wpływ na cały system zasilania paliwem i proces spalania. Przy projektowaniu systemu dostarczania paliwa do silnika zakłada się pewien zakres gęstości benzyny. Na przykład w Europie konwencjonalna benzyna bezołowiowa musi mieć gęstość w zakresie od 0,725 do 0,78 g/cm3, podczas gdy w USA od 0,745 do 0,765 g/cm3. W praktyce preferowana jest największa możliwa gęstość pod względem objętościowej wartości opałowej netto (NHV) i określonego zużycia paliwa. Jednakże wraz ze wzrostem gęstości lotność benzyny maleje, a zbyt niska lotność może spowodować problemy eksploatacyjne pojazdów w niskich temperaturach. Z drugiej strony, zbyt wysoka lotność może powodować problemy w wysokich temperaturach, w szczególności blokadę pary i przesączanie. W związku z tym lotność benzyny jest zawsze uwzględniona w specyfikacjach (np. EN 228 w Europie i ASTM D 4814 w USA).

Inną ważną cechą benzyny jest liczba oktanowa. Określa ona odporność benzyny na samozapłon i spalanie stukowe. W związku z tym minimalna liczba oktanowa jest również określona w specyfikacjach. Liczba oktanowa może zostać zwiększona przez niektóre dodatki. W przeszłości szeroko stosowano w tym celu alkile ołowiowe. Jednak wraz z wprowadzeniem katalizatorów w latach 70. XX wieku zużycie benzyny ołowiowej zaczęło spadać, a pod koniec lat 90. benzyna ołowiowa została całkowicie wycofana. Na niektórych rynkach pojawiły się jednak inne dodatki, takie jak MMT (metylocyklopentadienyl trikarbonyl manganu), które zastąpiły ołów. Ponadto, w celu zwiększenia liczby oktanowej benzyny można również stosować związki aromatyczne, alkohole i estry o dużej liczbie oktanowej.

Tabela 1. Podstawowe parametry benzyn produkowanych na różne rynki światowe

Parametr benzyny

Indie BS VI

Europa Euro 6

USA EPA RFG

USA EPA
konwencjonalna

Japonia

Korea Południowa

Światowa Karta Paliwowa
(kategoria 4)

Zawartość siarki ppm, max

10

10

30 ppm (Tier 2)
10 ppm (Tier 3)

30 ppm (Tier 2)
10 ppm (Tier 3)

10

10

10

Liczba oktanowa (RON), min

91/95

95a

nieokreślone

nieokreślone

89/96

91/94

91/95/98

Liczba oktanowa (MON), min

81/85

85a

nieokreślone

nieokreślone

nieokreślone

nieokreślone

82,5/85/88

Anti-Knock Index (AKI), min

nieokreślone

nieokreślone

87/87/91

87/87/91

nieokreślone

nieokreślone

nieokreślone

Olefiny, obj. %, max

21/18

18

11,2-11,9

11,6-12,0

nieokreślone

16-19b

10

/oddzielna specyfikacja dla różnych rodzajów benzyny; AKI=(RON+MON)/2

apaństwa członkowskie mogą zezwolić na stosowanie różnych rodzajów benzyny, której wartość MON wynosi 81 lub RON 91

bwęglowodory aromatyczne 24% obj. i olefiny 16% obj. lub węglowodory aromatyczne 21% obj. i olefiny 19% obj.          

Źródło: Bizol

Jednakże specyfikacje benzyny wykraczają daleko poza gęstość, lotność i liczbę oktanową. Rygorystyczne wymagania w zakresie emisji i ochrony środowiska napędzają rozwój benzyny przeformułowanej (RFG), która musi spełniać pewne dodatkowe specyfikacje dotyczące składu chemicznego. W szczególności kontrolowana jest zawartość substancji aromatycznych, olefin i siarki. Głównym źródłem olefin i siarki w benzynie jest benzyna FCC. Produkcja benzyny przeformułowanej po prostu podkreśla znaczenie określonej charakterystyki paliwa – jego wpływu na emisję – przy doborze składników benzyny. W Stanach Zjednoczonych sfinalizowany w 2000 r. program Tier 2 Gasoline Sulfur zmniejszył zawartość siarki w benzynie nawet o 90 procent – z 300 ppm do 30 ppm rocznie – umożliwiając stosowanie w samochodach osobowych i ciężarowych nowych technologii kontroli emisji, które zmniejszają szkodliwe zanieczyszczenie powietrza. Kolejny program – Tier 3 Gasoline Sulfur – począwszy od 1 stycznia 2017 roku obniżył limit do średnio 10 ppm rocznie. Tę samą tendencję zaobserwowano w innych krajach.

Zachodzące zmiany w zakresie ochrony środowiska i redukcji emisji spalin wymagają szerszego zastosowania nowych „bardziej ekologicznych” substancji bazowych uzyskanych przez reforming katalityczny, izomeryzację, alkilowanie itp., a także utlenowanych składników, takich jak MTBE (eter tert-butylowo-metylowy), ETBE (eter tert-butylowo-etylowy) i etanol. W wielu krajach mieszanie oksygenatów jest obowiązkowe na mocy przepisów.

Skład benzyny ma znaczący wpływ na czystość silnika. Na przykład olefiny zawarte w benzynie FCC w wyniku utleniania tworzą osady gumowe. Mogą one powodować różne problemy, takie jak blokowanie filtrów paliwa, dyszy wtryskiwaczy, przywieranie osadu węgla na zaworach wlotowych, pierścieniach tłokowych itp. Ma to wpływ na wydajność silnika, zwiększa zużycie paliwa, a w konsekwencji prowadzi do awarii silnika. Przetwarzanie benzyn z dodatkami detergentu pomaga utrzymać czystość silnika, zmniejszając poziom tworzenia się osadów 10–20 razy.

Specyfikacje mogą istnieć, ale nie zawsze są przestrzegane. Wysokiej jakości „zielone” substancje bazowe wymagają więcej przetwarzania, a zatem są droższe. Stwarza to podatny grunt dla oszustw związanych z benzyną, a do benzyny nadal trafiają niskiej jakości proste substancje bazowe, które są dosłownie „tanie i brudne”. Dwa łatwe do zauważenia objawy wskazujące na stosowanie benzyny złej jakości to: zmiana osiągów samochodu (zależna od stacji paliw, na której tankowane było auto) oraz zapalenie się kontrolki „Check Emission Control” lub „Check Engine”. Jednakże ostrzeżenia te będą widoczne tylko wtedy, gdy odchylenia jakościowe są ekstremalne. Zbyt często różnice między „dobrym” a „złym” paliwem nie są tak duże i nie pojawią się natychmiast, co nie oznacza, że nie ma to negatywnego wpływu na silnik. Destrukcja następuje stopniowo.

Nikt nie byłby zaskoczony, słysząc o problemach z jakością paliwa w krajach rozwijających się. Jednakże, jak pokazują ostatnie badania przeprowadzone przez Cleveland State University, istnieją duże różnice w jakości między odmiennymi markami benzyny sprzedawanej nawet w USA. Okazało się, że poszczególne marki benzynowe używają bardzo zróżnicowanych ilości dodatków: niektóre wykorzystują tylko minimum wymagane przez standardy rządowe, a inne ponad pięciokrotnie więcej.

Układ paliwowy w czystości

Aby utrzymywać układ paliwowy w czystości, należy użyć takiego paliwa, które ma odpowiedni pakiet dodatków czyszczących. Jeśli tego nie wiemy, to warto do paliwa dozować detergent, który będzie usuwał wszystkie złogi i osady znajdujące się w układzie paliwowym oraz komorze spalania. Dodatek można stosować według różnych strategii. Pierwsza z nich zakłada częste lub ciągłe stosowanie delikatnego detergentu w celu utrzymania czystości układu wtryskowego. Druga strategia wymaga innego rodzaju detergentu, zwykle w znacznie większym stężeniu, do stosowania w regularnych odstępach czasu, np. co trzecie tankowanie.

Poza tym, ponieważ użycie paliwa o niskiej jakości powoduje dodatkowe obciążenie oleju silnikowego, znacznie skracając jego żywotność i przyczyniając się do gromadzenia osadów w silniku, zalecane jest okresowe płukanie jednostki napędowej. Aby utrzymać najwyższą czystość silnika, zaleca się regularne płukanie silnika przed wymianą oleju, dobór oleju zawierającego bogaty pakiet detergentów oraz używanie dodatków do czyszczenia układu paliwowego.

O Autorze

Tagi artykułu

Chcesz otrzymać nasze czasopismo?

Zamów prenumeratę