Powstałe zanieczyszczenia są tak małe, że filtr oleju nie jest w stanie ich zatrzymać. Olej silnikowy powinien więc: utrzymywać zanieczyszczenia w postaci zawiesiny; przeciwdziałać łączeniu się zanieczyszczeń w większe konglomeraty; przeciwdziałać osadzaniu się zanieczyszczeń na elementach silnika.

W procesie spalania powstaje woda w postaci pary wodnej. Opuszcza ona komorę spalania (A, rys. 1.) głównie przez układ wylotowy, ale jej część wraz z przedmuchami spalin przedostaje się do skrzyni korbowej silnika. Jeśli temperatura oleju silnikowego jest niższa od 100°C, wówczas część pary wodnej znajdującej się w skrzyni korbowej silnika skrapla się i miesza z olejem silnikowym. Ta woda ma odczyn kwaśny, bowiem są w niej rozcieńczone słabe kwasy: siarkowy i azotowy. Jest to efekt obecności w paliwie siarki i tlenków azotu powstających podczas spalania. Kwaśny odczyn wody obecnej w oleju silnikowym sprawia, że oddziałuje ona korozyjnie na elementy silnika. Ważne jest więc, aby możliwie jak najmniej wody przedostało się do oleju silnikowego.

W tym celu układ przewietrzania skrzyni korbowej odprowadza przedmuchy spalin do układu dolotowego ze skrzyni korbowej, w których obecna jest również para wodna. Ponieważ w skrzyni korbowej do przedmuchów spalin dostają się również kropelki oleju, to powstałą w ten sposób tzw. mgłę olejową należy oddzielić od przedmuchów spalin, które są doprowadzane do kolektora dolotowego. Jest to zadanie dla separatora oleju, który zatrzymuje mgłę olejową. Odseparowany olej spływa do miski olejowej. Jednak mimo starań woda o kwaśnym odczynie przedostaje się do oleju silnikowego. Aby zneutralizować ten odczyn, który sprawia, że olej silnikowy ma działanie korozyjne, płyn ten zawiera dodatki, których zadaniem jest neutralizacja jego kwaśnego odczynu. Miarą zdolności oleju do neutralizacji kwaśnego odczynu jest tzw. liczba zasadowa, oznaczana skrótem TBN. Określa ona wielkość tzw. rezerwy alkaicznej (zasadowej) oleju silnikowego. Jest to informacja na temat tego, jak dużo związków o kwaśnym odczynie może być zneutralizowanych przez dany olej silnikowy.

 

Aby popychacz hydrauliczny zaworu (rys. 2.) pracował prawidłowo, olej silnikowy znajdujący się w nim, a szczególnie w komorze 6, nie może: być spieniony, czyli np. wymieszany z pęcherzykami powietrza, które wypełnia skrzynię korbową; zawierać w sobie pęcherzyków pary wodnej. Oba czynniki powodują, że olej silnikowy jest ściśliwy, a więc zawór otwiera się o skok mniejszy od skoku krzywki napędzającej dany zawór. Zagrożeniem dla prawidłowej pracy popychaczy hydraulicznych jest również zanieczyszczenie oleju silnikowego. Jeśli te zanieczyszczenia osadzą się na elementach zaworu zwrotnego (8), może to spowodować, że będzie on nieszczelny, a więc popychacz będzie pracował nieprawidłowo. W chwili rozruchu silnika i bezpośrednio po nim ważne jest, aby olej silnikowy o wymaganym ciśnieniu możliwie najszybciej dopływał do głowicy i zasilał popychacze hydrauliczne. Do chwili gdy warunek ten nie jest spełniony, umieszczony w głowicy układ napędu rozrządu będzie głośno pracował. Hałas spowodowany będzie zbyt dużymi luzami zaworowymi pomiędzy krzywkami (10, rys. 2.) a szklankami popychaczy (1).