Nabywający podnośniki, wciągarki lub żurawie z zamiarem ich dystrybucji lub eksploatacji powinni mieć świadomość, że urządzenia te podlegają dyrektywom tzw. Nowego Podejścia, a w szczególności dyrektywie maszynowej 2006/42/WE. Urządzenia te powinny posiadać oznakowanie CE, instrukcje eksploatacji w języku kraju ich użytkowania i deklaracje zgodności WE.

Dopuszczalne modyfikacje
W praktyce może pojawić się przypadek, kiedy to dane urządzenie, takie jak podnośnik, żuraw lub wciągarka, są sprzedawane importerowi lub dystrybutorowi, który następnie - przed pierwszym oddaniem ich do użytku - postanawia poddać je modyfikacji na wniosek klienta. Jeśli modyfikacje zostały przewidziane lub uzgodnione przez producenta i objęte oceną ryzyka, dokumentami i deklaracją zgodności WE producenta pierwotne oznakowanie CE producenta zachowuje ważność.
Jeżeli modyfikacja jest istotna i obejmuje np. zmianę funkcji lub parametrów maszyny/urządzenia i nie została przewidziana ani uzgodniona przez producenta, pierwotne oznakowanie CE naniesione przez producenta traci ważność. Podmiot dokonujący takiej modyfikacji traktowany jest wówczas jak producent i musi spełnić wszystkie obowiązki przewidziane dla producenta, tzn. zapewnić zgodność z odpowiednimi zasadniczymi wymaganiami dyrektywy maszynowej, opracować odpowiednią dokumentację techniczną oraz instrukcje, przeprowadzić stosowną procedurę oceny zgodności, sporządzić deklarację zgodności i umieścić oznakowanie CE.
W tym miejscu należy zwrócić szczególną uwagę na przypadek podnośników do obsługi pojazdów, które zostały wymienione w załączniku IV dyrektywy maszynowej 2006/42/WE. W przypadku gdy dany podnośnik do obsługi pojazdów nie jest produkowany zgodnie z normami zharmonizowanymi lub produkowany jest jedynie częściowo zgodnie z tymi normami lub jeżeli takie normy nie obejmują wszystkich istotnych zasadniczych wymagań dyrektywy maszynowej czy też takie normy zharmonizowane nie istnieją, wówczas na etapie produkcji wymagane jest zaangażowanie przez producenta tzw. strony trzeciej, czyli jednostki notyfikowanej. W takim przypadku konieczne jest przeprowadzenie do wyboru: procedury badania typu WE, procedury pełnego zapewnienia jakości z udziałem jednostki notyfikowanej. Jeśli podnośniki do obsługi pojazdów są produkowane zgodnie z normami zharmonizowanymi oraz pod warunkiem, że normy te obejmują wszystkie istotne zasadnicze wymagania dyrektywy maszynowej, wówczas na etapie produkcji nie jest konieczne zaangażowanie jednostki notyfikowanej.
W wykazie norm zharmonizowanych z dyrektywą maszynową 2006/42/WE możemy znaleźć normę PN-EN 1493:2010 Podnośniki pojazdów, określającą przepisy bezpieczeństwa odnoszące się do stacjonarnych, przejezdnych i ruchomych podnośników pojazdów, które nie są przeznaczone do podnoszenia osób, natomiast są zaprojektowane do podnoszenia całych pojazdów w celu ich zbadania i wykonania prac w uniesionym pojeździe lub pod uniesionym pojazdem. W trakcie eksploatacji każdego urządzenia technicznego następuje zużycie elementów składowych, które jest zjawiskiem wynikającym z ich normalnego użytkowania i starzenia się elementów (np. połączeń gumowych).
W celu zachowania właściwego stanu technicznego i poziomu bezpieczeństwa urządzeń technicznych, w założonym okresie eksploatacji niezbędne jest ścisłe instrukcji producenta. Niestosowanie się do wymagań, które producent uznał za niezbędne dla bezpiecznej eksploatacji, może prowadzić do uszkodzenia urządzenia lub wypadku. Aby zapobiec takim zdarzeniom, niezbędne jest dokonywanie wymiany zużytych elementów urządzenia oraz wykonywanie regularnych przeglądów konserwacyjnych w zakresie i terminach określonych przez producenta.

Możliwy zakres napraw
Konserwujący może bez uzgodnienia z organem właściwej jednostki dozoru technicznego dokonać wymiany elementów urządzenia, o ile mają one parametry techniczne i charakterystyki takie, jak elementy wymieniane, do których zalicza się elementy wyposażenia elektrycznego, hydraulicznego, pneumatycznego i mechanicznego. W przypadku dźwigników o ruchu prostoliniowym lista zamknięta poszczególnych elementów dźwignika, których wymiana nie wymaga uzgodnienia z organem właściwej jednostki dozoru technicznego, zawarta jest w załączniku 5 rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 18 grudnia 2001 r. w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego, jakim powinny odpowiadać dźwigniki (DzU nr 4, poz. 43). W przypadku żurawi i wciągarek należy uwzględnić postanowienia § 24 ust. 2 rozporządzenia Ministra Gospodarki i Polityki Społecznej z dnia 29 października 2003 r. w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego w zakresie eksploatacji niektórych urządzeń transportu bliskiego (DzU nr 193, poz. 1890), w którym zawarte są przypadki determinujące konieczność przedstawienia urządzenia do badania doraźnego eksploatacyjnego. Zaliczamy do nich m.in. przypadki związane z: wymianą cięgien nośnych, wymianą urządzeń chwytających, wymianą zespołu napędowego, wymianą mechanizmu podnoszenia lub mechanizmu zmiany wysięgu, wymianą urządzeń zabezpieczających po naprawie mechanizmu podnoszenia, wymianą mechanizmu zmiany wysięgu, naprawą konstrukcji nośnej lub jej elementów oraz po modernizacji uzgodnionej z organem jednostki dozoru technicznego. Należy pamiętać, że wykonanie naprawy i modernizacji urządzenia może być dokonane przez zakłady posiadające w tym zakresie odpowiednie uprawnienia.

Wyposażenie dodatkowe
Podczas użytkowania podnośników do obsługi pojazdów, wciągarek lub żurawi pojawia się czasami konieczność podniesienia nietypowego pojazdu lub ładunku. Niezbędne do tego celu mogą być wówczas różnego rodzaju zawiesia, przedłużki, zaciski lub uchwyty o określonych parametrach (m.in. udźwig) i pochodzeniu (producent) wynikających z towarzyszącej im instrukcji. Przy wykorzystaniu tego rodzaju wyposażenia bardzo ważny jest jego dobór pod kątem dopuszczalnego udźwigu, miejsca i sposobu zamocowania tak, aby nie przekroczyć wartości określonych przez producenta w instrukcji eksploatacji (podnośnika, wciągarki lub żurawia) w zakresie stateczności, udźwigu oraz minimalnych odległości bezpieczeństwa. Producenci podają w instrukcjach i wskazują na urządzeniu miejsca, w których możliwe jest zamocowanie danego wyposażenia oraz podają warunki, w jaki sposób dany ładunek można bezpiecznie podnosić.

Dozór techniczny
Należy pamiętać, że podnośniki, wciągarki i żurawie podlegające dozorowi technicznemu powinny być przed przystąpieniem do ich użytkowania zgłoszone do Urzędu Dozoru Technicznego w celu wydania decyzji zezwalającej na eksploatację. UDT przeprowadza badanie odbiorcze danego urządzenia i po pozytywnym wyniku badania wydaje decyzję zezwalającą na eksploatację urządzenia.
Na etapie eksploatacji UDT przeprowadza badania okresowe urządzeń objętych dozorem pełnym oraz badania kontrolne urządzeń objętych dozorem ograniczonym. Zgłaszający urządzenie techniczne w celu rejestracji przedkłada w UDT dwa egzemplarze instrukcji eksploatacji urządzenia wraz z deklaracją zgodności WE w języku polskim. Dodatkowo niezbędna jest dokumentacja uzupełniająca, która powinna zawierać: szkic sytuacyjny urządzenia uwzględniający rzeczywiste odległości urządzenia od otoczenia, przejścia i dojścia, schematy zasilania urządzenia, ze wskazaniem rodzaju i wielkości zabezpieczeń, rodzaju i typu przewodów zasilających, poświadczenie prawidłowości montażu i przeprowadzonych prób pomontażowych, wystawione przez instalującego, protokoły pomiarów elektrycznych rezystancji izolacji oraz skuteczności ochrony przeciwporażeniowej, protokół odbioru części budowlanej, stwierdzający zgodność wykonania z projektem budowlanym.
Przed wydaniem decyzji zezwalającej na eksploatację urządzenia inspektor UDT: sprawdza kompletność i odpowiedniość dokumentacji urządzenia, identyfikuje urządzenie, sprawdza jego stan techniczny i oznakowanie, sprawdza zgodność wyposażenia z przedłożoną dokumentacją, przeprowadza badanie odbiorcze.
Należy zwrócić uwagę, że urządzenie techniczne, które jest przedstawiane do badań technicznych w celu uzyskania decyzji zezwalającej na eksploatację powinno być całkowicie zmontowane, sprawne technicznie i przygotowane zgodnie z warunkami określonymi w instrukcji eksploatacji. Eksploatujący, u którego odbywa się odbiór techniczny, powinien zapewnić bezpieczne warunki przeprowadzenia badania, umożliwiając inspektorowi UDT bezpieczny dostęp do badanego urządzenia.

Paweł Rajewski
Wydział Urządzeń Transportu Bliskiego Urzędu Dozoru Technicznego