Współczesne skrzynie biegów, niezależnie od ich rodzaju, są bardzo skomplikowanymi mechanizmami Z tego powodu wymagają odpowiedniego smarowania, a źle dobrany lub zużyty środek smarny może doprowadzić do ich niewłaściwej pracy. Stąd wniosek, że oleje przekładniowe powinny podlegać okresowej wymianie po to, by całość pracowała bez zarzutu jak najdłużej.

Jakich olejów używać? Jak często je wymieniać? To zależy od rodzaju skrzyni. W motoryzacji dostępnych jest bowiem kilka rozwiązań różniących się od siebie działaniem i konstrukcją, a zatem również wymaganiami dotyczącymi oleju.

Najbardziej popularnym w Polsce rozwiązaniem są skrzynie manualne. By pracowały sprawnie, szybko i cicho wyposażone są w synchronizatory, które wymagają stosowania w olejach przekładniowych specjalnych dodatków – modyfikatorów tarcia. Synchronizatory wykonywane są zwykle z metali nieżelaznych, stąd by nie doprowadzić do korozji lub uszkodzenia tych elementów, w przekładni musi pracować dokładnie taki olej, jaki wskazał producent. W samochodach większości marek wyposażonych w manualne skrzynie biegów nie wymaga się wymiany oleju przekładniowego przez cały okres eksploatacji, jednak z powodów zużywania się modyfikatorów tarcia oraz w celu zachowania wysokiej sprawności skrzyni zaleca się wymianę oleju co 5-6 lat lub co 150 000 km.

A co z automatycznymi skrzyniami biegów? Dla kierowcy to dość pojemna kategoria, bo zazwyczaj pod tym pojęciem rozumiemy zarówno klasyczne „automaty”, jak i skrzynie zautomatyzowane, dwusprzęgłowe i bezstopniowe. Każda z nich to zupełnie inna konstrukcja techniczna. Takie rozwiązania znacznie ułatwiają życie użytkownikowi auta, ale z uwagi na wyższą cenę i duże skomplikowanie montowane były dotychczas w samochodach droższych. Wyjątek stanowią modele opracowane z myślą o rynku amerykańskim. Ostatnich kilkanaście lat przyniosło jednak dynamiczny rozwój tych konstrukcji, zwłaszcza skrzyń dwusprzęgłowych i bezstopniowych, stąd ich popularność również w samochodach klas niższych, ciągle rośnie.

- Kierowcy wybierają samochody z automatyczną przekładnią przede wszystkim ze względu na wyższy komfort jazdy. Mało kto zdaje sobie sprawę, że w trakcie pracy jej konstrukcja musi wytrzymać działanie wysokich momentów obrotowych przy jednoczesnym zapewnieniu płynnej i szybkiej zmiany biegów - mówi Andrzej Husiatyński, kierownik działu technicznego w TOTAL Polska. - W takich warunkach eksploatacji przekładni automatycznych niezwykle ważne są odpowiednie parametry oleju, z czasem ulegającego naturalnemu zużyciu. Dlatego konieczna jest jego systematyczna wymiana, która - w zależności od wskazań producenta samochodu - powinna nastąpić w przedziale 60 - 150 tys. kilometrów przebiegu.

Różne konstrukcyjnie skrzynie wymagają różnych produktów smarujących. Klasyczna skrzynia automatyczna ze sprzęgłem hydrokinetycznym wymaga stosowania olejów o niższej lepkości, tak by ograniczyć straty hydrauliczne oraz w pełni wykorzystywać dodatki – modyfikatory tarcia.

Inna konstrukcja to skrzynia zautomatyzowana, która od strony mechanicznej jest typową przekładnią manualną, ale z układem sterującym sprzęgłem i mechanizmem zmiany biegów. Jej funkcjonowanie dla użytkownika nie różni się zasadniczo od pracy klasycznej skrzyni automatycznej. Ze względu na swą budowę wymaga do smarowania takich samych produktów jak skrzynie manualne. Jeśli samochód wyposażony jest w taką skrzynię, należy zwracać na to uwagę dobierając olej przekładniowy i wybrać ten przeznaczony właśnie do skrzyń manualnych, a nie automatycznych.

Z kolei bezstopniowa skrzynia biegów CVT to konstrukcja pokrewna skrzyni automatycznej, złożona z pary kół stożkowych połączonych łańcuchem lub paskiem, które dzięki odpowiedniemu układowi hydraulicznemu i sterowaniu zapewniają płynne przejścia między przełożeniami. Oleje zalecane do tego typu skrzyń muszą zapewniać odpowiednie właściwości cierne, kompatybilność z szeroką gamą materiałów oraz dobre zabezpieczenie zapobiegające zużyciu kół stożkowych i łańcucha lub paska.

Rozwiązaniem, które staje się coraz popularniejsze w pojazdach osobowych jest dwusprzęgłowa skrzynia biegów. Również popularnie zwana „automatem” (nie ma pedału sprzęgła, a lewarek służy do wyboru trybu pracy), różni się budową od klasycznej skrzyni automatycznej. Z mechanicznego punktu widzenia są to właściwie dwie skrzynie zautomatyzowane, zamknięte w jednej obudowie. Jedna odpowiada za biegi parzyste, a druga za nieparzyste. Dwa sprzęgła i odpowiedni układ sterowania zapewniają załączanie poszczególnych przełożeń i przełączanie między skrzyniami. Zalecane tu oleje różnią się w zależności od zastosowanych sprzęgieł. Skrzynie z suchym sprzęgłem wymagają produktów analogicznych jak w przypadku skrzyń manualnych, natomiast skrzynie ze sprzęgłem mokrym muszą zawierać środek smarny zapewniający właściwości cierne dla sprzęgieł i kompatybilność z ich materiałami.

Źródło: Total